Εκεί όπου οι θησαυροί δεν κρύβονται, αλλά φυλάσσονται με ευλάβεια και είναι ανοιχτοί προς το κοινό

Μπαίνοντας μέσα, το πρώτο πράγμα που παρατηρείς είναι η ποσότητα του υλικού. Παντού υπάρχουν έγγραφα, βιβλία, παλιές εφημερίδες, χάρτες. Μοιάζουν να καταλαμβάνουν κάθε πιθαμή του χώρου, σκαρφαλώνοντας μέχρι την οροφή της αίθουσας. Όλα ταξινομημένα με περίσσια τάξη, ανά κατηγορία, είδος, χρονολογία, σε δυσθεώρητα Dexion και βιβλιοθήκες, σε προϊδεάζουν ότι εδώ μέσα μπορείς να βρεις ό,τι θες. Και πράγματι, μπορείς. Το θέμα είναι, θες;

Πόσοι τελικά γνωρίζουν τι είναι τα Γενικά Αρχεία του Κράτους;

Και εγένετο η αρχή

Οι πρώτες προσπάθειες για την ίδρυση του Τοπικού Ιστορικού Αρχείου Φθιώτιδας εκκινούν το 1968, όταν τα Γενικά Αρχεία του Κράτους στην Αθήνα ζητούν να διερευνηθεί η συγκεκριμένη δυνατότητα για την πόλη της Λαμίας. Ο τότε Νομάρχης κ. Στυλιανός Δεμιρτζάκης ζητά από τον Τριαντάφυλλο Παπαναγιώτου που τελούσε τότε χρέη Έκτακτου Εφόρου Αρχαιοτήτων Λαμίας να του ετοιμάσει μια αναφορά αναλύοντας κατά πόσο θα ήταν εφικτό και απαραίτητο για τη Λαμία να έχει Τοπικό Ιστορικό Αρχείο. Εν συνεχεία, ο κ. Δεμιρτζάκης, βασιζόμενος στην αναφορά του κ. Παπαναγιώτου, αποστέλλει επίσημο έγγραφο στην Αθήνα αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι “Ο Νομός Φθιώτιδος, παρουσιάζων ίχνη και μνημεία προϊστορικά, ιστορικά και ολοζώντανον την ιστορικήν παράδοσιν, προσφέρεται από πάσης πλευράς δι’ ιστορικήν έρευναν και επομένως έχει ανάγκην αποκτήσεως Τοπικού Ιστορικού Αρχείου”.

Έτσι, το 1973 με το υπ’αριθμόν 309 Βασιλικό Διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 20 Απριλίου 1973 (ΦΕΚ 92/Α’/20-04-1973) ιδρύεται το “Τοπικόν Ιστορικόν Αρχείον Λαμίας”, όπως ήταν η αρχική ονομασία των Αρχείων του Νομού Φθιώτιδας, με κύρια αρμοδιότητα να μεταβιβαστούν όλα τα ιστορικά έγγραφα και διάφορα κειμήλια που φυλάσσονταν στην περιοχή της Φθιώτιδας. Το Ιστορικό Αρχείο υπαγόταν στο Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών και ήταν άμεσα εξαρτημένο από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους ως αποκεντρωμένη Υπηρεσία του.

Στο Αρχείο σύμφωνα με την ιδρυτική πράξη, θα μεταβιβάζονταν όλα τα ιστορικά έγγραφα καθώς και διάφορα κειμήλια που φυλάσσονταν στην περιοχή της Φθιώτιδας, όπως και ποικίλα άλλα αρχεία που θα παραχωρούνταν από Δημόσιες, Εκκλησιαστικές ή Δημοτικές και Κοινοτικές Αρχές ή από ιδιώτες, και θα είχαν σχέση με την ιστορία της Λαμίας αλλά και του Νομού Φθιώτιδας εν γένει. Σημειωτέον δε ότι η συντήρηση , λειτουργία και στέγαση του ιδρυόμενου Ιστορικού Αρχείου επιβάρυνε αρχικά τον Δήμο Λαμιέων.

Το 1973, αναλαμβάνει πρώτος τη διεύθυνση του Τοπικού Ιστορικού Αρχείου Λαμίας ο καθηγητής φιλολογίας κύριος Δημήτριος Νάτσιος, ο οποίος επί 35 συναπτά έτη διατελεί Προϊστάμενος της Υπηρεσίας, συλλέγοντας και διασώζοντας πολύ υλικό από όλη τη Φθιώτιδα, μέχρι και τη συνταξιοδότησή του, το 2007.

Με τη γενική αναδιοργάνωση των κρατικών αρχειακών υπηρεσιών και την ενεργοποίηση του Ν.1946/91 (ΦΕΚ 69/Α’/14-05-1991) “Γενικά Αρχεία του Κράτους (Γ.Α.Κ.) και άλλες διατάξεις”, το “Τοπικόν Ιστορικόν Αρχείον Λαμίας” μετονομάζεται σε “Γ.Α.Κ. – Αρχεία Νομού Φθιώτιδας” και αποτελεί αυτοτελή δημόσια υπηρεσία, υπαγόμενη πλέον απευθείας στον Υπουργό Παιδείας.

Καλά όλα αυτά, αλλά σήμερα τι γίνεται;

Η προϊσταμένη των Γενικών Αρχείων Κράτους – Αρχείων Νομού Φθιώτιδας από το 2007, κυρία Σοφία Βακιρτζηδέλη, απάντησε σε όλες μας τις απορίες, ιστορικές και μη, ανοίγοντάς μας ένα νέο κόσμο πληροφορίας και παύσης του χρόνου.

– Εντάξει τα δημόσια έγγραφα, αλλά γιατί κάποιος ιδιώτης να φέρει το αρχείο του στα ΓΑΚ και να μην το διαφυλάξει σπίτι του;

Αυτό που έχει για εμάς αξία σήμερα, αύριο μπορεί για τα παιδιά μας να μην έχει. Αυτό που για τον παππού ή τη γιαγιά έχει αξία, μπορεί το παιδί ή το εγγόνι απλά να το πετάξει χωρίς δεύτερη σκέψη. Εάν κάποιος ωστόσο φέρει το αρχείο του στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, μπορεί να το διασφαλίσει για τις επόμενες γενιές, εξασφαλίζοντας πρόσβαση όχι μόνο στους δικούς του απογόνους,αλλά και σε όλο το λαό της Φθιώτιδας. Τα ιδιωτικά αρχεία αποτελούν μια ανεκτίμητη πηγή λαογραφικών και στοιχείων και μπορούν να μας διδάξουν πολλά. Να τονίσουμε βέβαια ότι, σεβόμενοι ακριβώς το ιδιαίτερο δέσιμο που έχει καθένας με τα ιδιωτικά αρχεία του, στα Γ.Α.Κ. υπάρχει η δυνατότητα να αφήσει κανείς ένα ψηφιακό αντίγραφο των αρχείων του προς φύλαξη, κρατώντας έτσι ο ίδιος το πρωτότυπο έγγραφο.

– Αυτό που μου έκανε εντύπωση μπαίνοντας είναι ότι πραγματικά δείχνουν να υπάρχουν αρχεία όπου υπάρχει διαθέσιμο σημείο. Αντιμετωπίζετε κάποιο πρόβλημα χωρητικότητας;

Χαίρομαι που θίξατε το εν λόγω θέμα, διότι είναι ένα από τα βασικά μας προβλήματα, για να μην πω το μείζον. Λόγω του ότι υπάρχει πολύ υλικό, από το 1835 μέχρι και σήμερα, και η Υπηρεσία μας συνεχίζει καθημερινά να συλλέγει υλικό, πλέον αντιμετωπίζουμε πρακτικό πρόβλημα χωρητικότητας. Πρέπει άμεσα να βρεθεί μία λύση. Μπορεί η υπηρεσία μας να ανήκει τυπικά στο Υπουργείο Παιδείας, αλλά είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση που πρέπει να νοιαστεί για την Τοπική Ιστορία. Πλέον πραγματικά δεν έχουμε χώρο. Θέλουμε να πάρουμε αρχεία που κινδυνεύουν με καταστροφή εκεί που βρίσκονται, και δεν έχουμε το χώρο να τα στεγάσουμε. Χρειαζόμαστε χώρο επειγόντως, και ελπίζουμε ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο Δήμος, η Περιφέρεια, θα βρουν κάποια λύση σε αυτό το ζήτημα.

-Εν έτει 2019 και έξαρσης του Διαδικτύου, πόση απήχηση και επισκεψιμότητα μπορεί να έχει μία υπηρεσία σαν τα Γ.Α.Κ.;

Το Γ.Α.Κ. Λαμίας έχει μεγάλη επισκεψιμότητα. Επί καθημερινής βάσης έχουμε πέντε με έξι ερευνητές, που έρχονται στο αναγνωστήριο μας και διερευνούν διάφορα θέματα ιστορικού ή λαογραφικού χαρακτήρα. Οι ηλικίες ποικίλουν από συνταξιούχους που κάνουν αναζητήσεις γενεαλογικών δένδρων, ιστορικές αναζητήσεις μέχρι και φοιτητές που διεξάγουν τις μεταπτυχιακές τους έρευνες εδώ. Επιπλέον, έχουμε κάθε εβδομάδα ξεναγήσεις σχολείων, οπότε καλύπτουμε πραγματικά όλο το ηλικιακό φάσμα. Γενικώς, προσπαθούμε όσο μπορούμε να διοργανώνουμε εκπαιδευτικές δράσεις που θα κάνουν τα ΓΑΚ πιο “φιλικά” προς το κοινό, ενώ παράλληλα είμαστε δίπλα στους εκπαιδευτικούς για οτιδήποτε χρειαστούν, από έρευνα για εκπαιδευτικούς σκοπούς, ενημερώσεις των μαθητών για διάφορα λαογραφικά ή ιστορικά θέματα, μέχρι ξεναγήσεις στους χώρους μας.

– Θεωρείτε πως είναι σημαντικό για τη νέα γενιά να γνωρίζει τη σημασία των αρχείων και κατ’ επέκταση των Γ.Α.Κ.;

Σαφώς και είναι άκρως σημαντικό η νέα γενιά να είναι ενημερωμένη αναφορικά με το παλιό αρχειακό υλικό, ειδικά στην εποχή την οποία διανύουμε, που με το Ίντερνετ τα παιδιά δεν είναι τόσο εξοικειωμένα με το χαρτί. Για τον λόγο αυτό, διοργανώνουμε ποικίλες δράσεις, κυρίως ξεναγήσεις αλλά και αρκετά εκπαιδευτικά προγράμματα, σε μια μας προσπάθεια να τους εμφυσήσουμε τη σημασία του “παλιού” αρχείου.

– Για το τέλος σας άφησα κάτι “δύσκολο”. Εάν κάποιος δεν ψάχνει κάτι για έρευνα ή δε θέλει να αφήσει κάποιο αρχείο, γιατί να έρθει στα Γ.Α.Κ.;

Για να δει την Ιστορία, τον Πολιτισμό, την Παιδεία. Όλα αυτά βρίσκονται εδώ μέσα, μέσα σε φακέλους και βιβλία. Με τα αρχεία τεκμηριώνουμε γεγονότα και συμπεριφορές του παρελθόντος. Για τους λόγους αυτούς λέμε ότι τα αρχεία είναι για ένα κράτος ό,τι είναι η μνήμη για τον άνθρωπο. Έτσι, ακόμα και με μια απλή ματιά, μπορεί κάποιος να κάνει μια ιστορική αναδρομή σύντομη, ούτως ώστε να αισθανθεί ότι ξέρει το παρελθόν του. Άλλωστε, κοινωνία χωρίς παρελθόν δεν έχει μέλλον.

The info corner

Στα Γ.Α.Κ. – Αρχεία Ν. Φθιώτιδας μπορεί κάποιος να βρει:

• Συμβολαιογραφικά αρχεία

• Δικαστικά αρχεία

• Εκπαιδευτικά αρχεία

• Δημοτικά αρχεία

• Διοικητικά αρχεία

• Αρχείο Υποθηκοφυλακείου Λαμίας

• Συλλογές Εφήμερου Υλικού

• Ιδιωτικά Αρχεία

• Τοπικό τύπο

Αναγνωστήριο

Το αναγνωστήριο των Γ.Α.Κ. λειτουργεί καθημερινά 9:00 με 14:00, εκτός Πέμπτης και μπορεί να φιλοξενήσει μέχρι οκτώ άτομα.

Βιβλιοθήκη

Στα Γ.Α.Κ. λειτουργεί επίσης βιβλιοθήκη, η οποία περιλαμβάνει πάνω από 2000 βιβλία ιστορικού, λαογραφικού, αρχειονομικού και παιδαγωγικού περιεχομένου καθώς και βιβλία ποικίλης θεματολογίας και η οποία εμπλουτίζεται κάθε χρόνο με αγορές και μικρές δωρεές. Προσοχή, δεν είναι δανειστική βιβλιοθήκη, αλλά είναι ανοιχτή προς το κοινό τις ώρες λειτουργίας της υπηρεσίας.

Contact info:

Αινιάνων 6, 35100 Λαμία

Τηλέφωνο – Fax : 22310 27087

email: mail@gak.fth.sch.gr