Πως μπορούν μια χούφτα άνθρωποι να συνενωθούν κάτω από έναν κοινό σκοπό και να μεγαλουργήσουν; Την απάντηση έδωσε στα «Στερεά Νέα» ο Διευθύνων Σύμβουλος της Στέβια Ελλάς, Χρήστος Σταμάτης. Η Στέβια Ελλάς είναι ένας Συνεταιρισμός που ξεκίνησε απ’ το μηδέν και σε λίγα χρόνια γιγαντώθηκε στην ελληνική και την ευρωπαϊκή αγορά. Ο κ. Σταμάτης γυρνά το μυαλό του πίσω και θυμάται τις πρώτες, δύσκολες μέρες από την ίδρυση του Συνεταιρισμού, τους στόχους που τέθηκαν και την επιμονή αυτοί να επιτευχθούν. Εξηγεί πως ο Σύλλογος κατέστη ένας κολοσσός για την ελληνική και την ευρωπαϊκή αγορά, όντας μια επιχείρηση με έδρα τη Λαμία, προσανατολιζόμενη στην περιφερειακή ανάπτυξη. Παράλληλα εξηγεί τους στόχους για το μέλλον, την επέκταση της παραγωγής στην Ελλάδα, τη διεύρυνση των εξαγωγών και τις απαραίτητες επενδύσεις που θα κάνουν την επιχείρηση τον μεγαλύτερο παίκτη στη στέβια στα Βαλκάνια και τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Συνέντευξη στον Παύλο Σφέτσα

Τι είναι η στέβια και ποια τα οφέλη της;

Η στέβια είναι ένα 100% φυσικό γλυκαντικό, που προέρχεται από τα φύλλα του φυτού στέβια και το βασικό όφελός της είναι ότι δεν έχει θερμίδες. Το γεγονός ότι δεν έχει θερμίδες την καθιστά ως ένα τρόφιμο, ένα γλυκαντικό το οποίο μπορεί να καταναλωθεί από διαβητικούς, από ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, όπως καρδιοπάθειες. Ακόμη από ανθρώπους που προσέχουν τη διατροφή τους, τη σιλουέτα τους ή γυμνάζονται. Άρα έχει ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα, ότι δεν έχει θερμίδες.

Ποια είναι τα στάδια παραγωγής της στέβιας, πως φτάνει από το χωράφι στο ράφι;

Προμηθευόμαστε τους σπόρους από μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού. Από τους σπόρους παράγουμε τα σπορόφυτα, τα μικρά φυτά στέβιας, κάτω από ειδικές ελεγχόμενες συνθήκες κι αυτά τα μεταφυτεύουμε στο χωράφι περίπου τον Μάιο. Η στέβια αναπτύσσεται στο χωράφι και τέλος Αυγούστου περίπου τη συγκομίζουμε. Το ίδιο το φυτό παραμένει στο χωράφι για πέντε χρόνια μιας και ξαναβγάζει. Κόβεις, ξαναβγάζει. Για πέντε χρόνια δεν χρειάζεται να σπείρεις ξανά κι είναι πάρα πολύ θετικό αυτό. Αυτός είναι ο βιολογικός κύκλος της στέβιας.

Από πότε δραστηριοποιείται ο Σύλλογος και ποιο το πεδίο δράσης του;

Μέχρι το τέλος του 2011 απαγορευόταν η καλλιέργεια στέβιας στην Ευρώπη. Στις 11 Νοεμβρίου 2011 επιτράπηκε. Με το που άλλαξε ο χρόνος εμείς αρχίσαμε να ερχόμαστε σε επαφή μεταξύ μας, εγώ με κάποιους καπνοπαραγωγούς της περιοχής, ώστε να διερευνήσουμε την πιθανότητα καλλιέργειας στέβιας. Είχε γίνει μια «πειραματική» δοκιμή το 2006 από την τότε Νομαρχία σε μικρή έκταση, χωρίς να είναι μετρήσιμα, απτά και ικανά τα αποτελέσματα, για να αποτελέσουν εναρκτήριο για μια νέα επιχειρηματική δράση.

Εμείς, λοιπόν, ξεκινήσαμε απ’ το μηδέν. Αναζητήσαμε τις καλύτερες ποικιλίες στέβιας, ποιες ζητούσε η αγορά, γιατί πάντα πρέπει να κινούμαστε σύμφωνα με την αγορά. Αναζητήσαμε συνεργασίες σε ελληνικά Πανεπιστήμια, αλλά και του εξωτερικού που είχαν εμπειρία, τις οποίες πετύχαμε και προσπαθήσαμε να αναπτύξουμε και τον Συνεταιρισμό μας, να αναπτύξουμε μια επιχείρηση όπου οι μέτοχοί της είναι οι ίδιοι οι αγρότες και οι εργαζόμενοι. Για παράδειγμα εγώ είμαι ένα μέλος, μέτοχος του Συνεταιρισμού. Ιδρύθηκε, λοιπόν, το 2012 με καπνοπαραγωγούς της περιοχής μας, οι οποίοι είχαν σταματήσει την καλλιέργεια καπνού κι ήθελαν να περάσουν απ’ τον καπνό στη στέβια. Εύκολη η μετάβαση γιατί είναι αδελφές καλλιέργειες.

Άρα ήταν κάτι εύκολο γι’ αυτούς…

Εύκολο ναι. Δεν ήταν αυτό που λένε κι οι πολιτικοί, «έχασες τη δουλειά σου; Πήγαινε καλλιέργησε γκότζι μπέρι». Όχι, αυτό είναι λάθος κι απέτυχε παταγωδώς. Εμείς προτείναμε κάτι πάρα πολύ απλό. Σταμάτησες την καλλιέργεια καπνού, σταμάτησαν κι οι επιδοτήσεις που έπαιρνες, θες να πας σε μια παρεμφερή καλλιέργεια; Ίδια μηχανήματα, ίδιος τρόπος αποξήρανσης και καλλιέργειας, χωρίς να χρειάζεται κάποιο έξτρα κεφάλαιο. Έτσι κατάλαβαν και πείστηκαν οι παραγωγοί ότι ήταν προς όφελός τους και πολλοί παραγωγοί πέρασαν απ’ τον καπνό στη στέβια. Τόσο απλά ξεκίνησε ο Συνεταιρισμός μας.

Πως εκφράστηκε αυτό το ενδιαφέρον, πως βρέθηκαν αυτοί οι παραγωγοί;

Ο Πρόεδρός μας και δυο-τρεις ακόμη συμμετείχαν στο διερευνητικό πρόγραμμα του 2006 κι υπήρχε μέσα τους το «μικρόβιο». Εγώ τότε ήμουν εκτός αγροτικού χώρου, μηχανικός στο χώρο της ενέργειας, κι είχα δει σε ένα ταξίδι μου στο Λονδίνο την Coca Coca Life. Παράλληλα διάβασα στο περιοδικό «Bloomberg Businessweek» ότι στην Καλιφόρνια πρώην καλλιεργητές καπνού έγιναν καλλιεργητές στέβιας, κάτι που ταίριαζε απόλυτα στο δικό μας μοντέλο, που έχουμε πολλούς καπνοπαραγωγούς. Ήρθα σε επαφή με τους ανθρώπους που ήθελαν να ξεκινήσουν με τη στέβια κι είπαμε να κάνουμε κάτι πιο ουσιαστικό, πιο μεγάλο. Από την πρώτη στιγμή βάλαμε μεγαλόπνοους στόχους και κινηθήκαμε δυναμικά. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι γυρνούσα τότε στα καφενεία στα χωριά σαν τους πολιτικούς.

Όταν ζητιανεύουν την ψήφο;

Ναι, μόνο που εγώ ζητιάνευα να μας πλαισιώσουν για ένα διαφορετικό αύριο στον αγροτικό χώρο. Το καλό είναι ότι πολύς κόσμος δέχτηκε αυτή την παρότρυνση κι αρκετοί παραγωγοί της περιοχής ήρθαν μαζί μας. Ξεκινήσαμε με πολλές δυσκολίες, πάρα πολλές δυσκολίες. Φανταστείτε μια καλλιέργεια που δεν είχε καλλιεργηθεί ξανά στην Ευρώπη. Στην πρώτη μας παραγωγή είχε μείνει το τσουβάλι με τους σπόρους δυο μήνες στη Θεσσαλονίκη, για να πάει ο σκύλος από την Αθήνα να το μυρίσει, για να δουν τι είναι. Τι περιείχε μέσα.

Φοβήθηκαν μήπως είναι ναρκωτικά;

Ναι, σου λέει για να φέρουν αυτοί κάτι απ’ τη Λατινική Αμερική, κάτι άλλο είναι μέσα. Άρα έπρεπε να κερδίσουμε την καλλιέργεια, να την αναπτύξουμε, να αναπτύξουμε και τη μεταποίηση και τώρα είμαστε στη φάση που αναπτύσσουμε το κοινό. Το κοινό δεν ήταν γνώριμο με τη στέβια. Αντιλαμβάνεστε ότι τίποτα δεν ήταν εύκολο αλλά δεν το βάλαμε κάτω. Από την αρχή πιστέψαμε στο στόχο μας και κάναμε αυτό που ρωτάνε «τι έκανες και πέτυχες;» Είχαμε επιμονή στο στόχο μας από την αρχή. Παράλληλα είχαμε βάλει στόχο να μην καλλιεργήσουμε πρώτη ύλη, γιατί αυτό κάνουν οι παραγωγοί, παράγουν πρώτες ύλες. Βαμβάκι, καλαμπόκι και δεν παίρνει κανείς την υπεραξία. Την υπεραξία την παίρνει κάποιος μεταποιητής, κάποιος έμπορος, κάποιος τρίτος.

Καταργήσατε στην ουσία τους μεσάζοντες.

Ναι, ναι. Να δώσουμε το μεγαλύτερο ποσοστό της υπεραξίας στον παραγωγό. Να του δώσουμε δύναμη. Δόξα τω Θεώ πήγαν καλά τα πράγματα κι είμαστε σε ένα καλό επίπεδο αυτή τη στιγμή. Έχουμε ένα 60-65% της ελληνικής αγοράς στη βιομηχανία. Green Cola, Vivartia, Κρι κρι, Μανδέκας κ.ά. βιομηχανίες παίρνουν από εμάς. Είναι μεγάλο το μερίδιο. Από έναν Συνεταιρισμό από τη Λαμία. Όλες αυτές οι μεγάλες εταιρείες θέλουν να αγοράσουν από εμάς, είναι σημαντικό. Αυτή τη στιγμή, μάλιστα, είμαστε οι μεγαλύτεροι παραγωγοί σε φύλλα στέβιας στην Ευρώπη, γι’ αυτό και μεγάλες γερμανικές, γαλλικές, και ολλανδικές εταιρείες δείχνουν ενδιαφέρον στο Σύλλογό μας.

Πόσα μέλη αριθμεί ο Σύλλογος και ποια είναι η καλλιεργήσιμη έκτασή του;

Σήμερα είμαστε γύρω στα 55 μέλη με καλλιεργήσιμη έκταση στην περιοχή μας γύρω στα 400 στρέμματα, κάτι το οποίο από φέτος αλλάζει δραστικά γιατί αναπτύσσουμε επτά νέα farm spots σε συγκεκριμένα σημεία, σε όλη την Ελλάδα, τα οποία θα αυξήσουν κατά πολύ και την καλλιεργήσιμη έκταση, αλλά και τους παραγωγούς που εμπλέκονται σ’ αυτή. Το σημαντικό είναι ότι δημιουργούμε αυτούς τους πυρήνες ανά την Ελλάδα, οι οποίοι αύριο θα είναι ικανοί να μας αναπτύξουν την παραγωγή κατά πολύ, γιατί η ζήτηση για τη στέβια είναι μεγάλη, οι πελάτες μας –που είναι κυρίως μεγάλες πολυεθνικές- έχουν δει ότι καλλιεργούμε με έναν τρόπο όπου είναι αυτός που θέλουνε.

Και τι θέλει η αγορά τώρα; Βιωσιμότητα, φιλικές πρακτικές προς το περιβάλλον κι εμείς θέλουμε να βοηθούμε την περιφερειακή ανάπτυξη. Αυτή τη στιγμή εδώ εργάζονται δέκα άτομα κι άλλα τόσα εποχιακά. Θα ήταν κακό να υπήρχαν άλλοι δέκα, να προωθηθούν 150 άτομα, ίσως και παραπάνω, απ’ την περιοχή επειδή δημιουργείται μια υπεραξία; Όχι. Γιατί δεν είναι μόνο όσοι δουλεύουν εδώ, αλλά κι αυτοί στις εκμεταλλεύσεις των παραγωγών, στα χωράφια τους. Ο αντίκτυπος είναι αρκετά μεγάλος, γι’ αυτό και οι Γερμανοί μας ρωτούν πως το κάνουμε και συμμετέχουμε στα δύο ερευνητικά προγράμματα μαζί τους. Με το Ινστιτούτο του Leibniz που μελετά την κοινωνική επιχειρηματικότητα, η οποία βοηθά την επιχειρηματική ανάπτυξη. Εμείς δημιουργούμε θέσεις εργασίας στην καρδιά της Ελλάδας. Η καρδιά της δεν είναι η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, είναι η περιφέρεια. Αν δεν δώσουμε βάρος στην περιφέρεια, αν δεν αναπτυχθούμε περιφερειακά, θα λιμοκτονούμε όλοι στην Αθήνα. Σε χείριστες συνθήκες διαβίωσης, ατμοσφαιρικής μόλυνσης κτλ.

Υπάρχει ανταγωνισμός και σε ποιο επίπεδο;

Ανταγωνισμός πάντα υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει. Όταν όμως μιλάμε για ένα φυσικό γλυκαντικό χωρίς θερμίδες, είμαστε ξεκάθαροι ότι το προϊόν της στέβιας είναι ένα και μοναδικό. Υπάρχει ανταγωνισμός από άλλες χώρες. Στην Ευρώπη έχουμε την μεγαλύτερη παραγωγή στέβιας κι είμαστε οι μόνοι που παράγουμε τελικά προϊόντα στέβιας. Όλες οι άλλες στέβιες που βλέπουμε στα σούπερ μάρκετ έρχονται είτε από την Κίνα ή την Λατινική Αμερική. Τι ανταγωνισμός όμως είναι αυτός όταν ένα ελληνικό προϊόν μπαίνει σε σύγκριση με ένα κινεζικό; Και δεν μιλάω για το κινητό, για την τεχνολογία, αλλά για ένα προϊόν που καλλιεργείται στα χωράφια, που κανείς δεν ξέρει τι πρακτικές ακολουθούνται για την καλλιέργεια, αν χρησιμοποιήθηκε παιδική εργασία, τι είδους φυτοφάρμακα κ.ο.κ.

Αφού εσείς «χτυπάτε» τον κλάδο της ζάχαρης, πως αντιδρά αυτός;

Η ζάχαρη έχει αρχίσει να «χτυπιέται» εδώ και αρκετά χρόνια. Ειδικά την τελευταία 15ετία, με τα άρθρα που έχουν γραφτεί για το πόσο κακό κάνει. Η ζάχαρη εντάσσεται στην κατηγορία της κοκαΐνης, είναι πολύ εθιστική. Υπάρχει ένα πείραμα που έκαναν σε ποντίκια, που τους έβαζαν ζάχαρη και κοκαΐνη και τα ποντίκια ακολουθούσαν το δρόμο προς τη ζάχαρη. Δλδ. είναι πιο εθιστική ακόμη κι απ’ την κοκαΐνη! Γι’ αυτό και ορισμένοι άνθρωποι υποφέρουν από πονοκεφάλους, ναυτίες, όταν έχουν μάθει και θέλουν να καταναλώσουν κάτι γλυκό. Άρα είμαστε δύο διαφορετικά πράγματα. Η αγορά η ίδια, ο κόσμος, ο καταναλωτής, ο πελάτης, τα Πανεπιστήμια κατάλαβαν ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε ζάχαρη και σιγά σιγά την αποστρέφεται. Αυτό άλλωστε το δείχνουν και τα νούμερα της αγοράς. Πέρυσι είχαμε 15-20% μείωση στην κατανάλωση ζάχαρης στην Ελλάδα. Είναι σημαντικό.

Τα προϊόντα κυκλοφορούν μόνο στην Ελλάδα, εξάγονται και που;

Τα προϊόντα μας είναι στα ράφια όλων των ελληνικών σούπερ μάρκετ. Απ’ την άλλη έχουμε μια μεγάλη εξαγώγιμη βάση σε Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία και με αρκετά μεγάλες ποσότητες. Δλδ. πάνω απ’ το μισό του τζίρου μας προέρχεται απ’ αυτές τις εξαγωγές. Εμείς ναι μεν κοιτάξαμε να εδραιωθούμε στην ελληνική αγορά, αλλά παράλληλα κοιτάξαμε και τις αγορές εκτός Ελλάδας, οι οποίες είναι σημαντικές και μας προσφέρουν και ένα έξτρα έσοδο και μια έξτρα γνώση. Γιατί αγορές και εταιρείες εκτός Ελλάδος έχουν μια διαφορετική νοοτροπία απ’ τις ελληνικές επιχειρήσεις, ένα διαφορετικό σύστημα κι απ’ αυτό εμείς μαθαίνουμε.

Ποιοι είναι οι στόχοι της Στέβια Ελλάς μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα;

Μεσοπρόθεσμα στόχος μας είναι να αναπτυχθούμε άμεσα στην Ελλάδα με τις επτά νέες παραγωγές καλλιέργειας. Μακροπρόθεσμα, σε συνεργασία με κάποια μεγάλη εταιρεία του χώρου, να αναπτυχθούμε κάνοντας μεγάλες επενδύσεις στο κομμάτι εκχείλισης της στέβιας που γίνεται στη Γαλλία, ώστε να γίνεται στην Ελλάδα. Αυτό θα μας καταστήσει τον μεγαλύτερο παίκτη στη στέβια στα Βαλκάνια και την Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Τις προηγούμενες μέρες ταξιδέψαμε στη Γερμανία γι’ αυτό τον λόγο. Για το μοντέλο μας έχουν δείξει ενδιαφέρον δυο μεγάλες ευρωπαϊκές πολυεθνικές και μια μικρότερη και θέλουν να συνεπενδύσουμε στην περιοχή μας. Κι αυτό δεν είναι σημαντικό μόνο για τον πλούτο που θα δημιουργήσει, αλλά και για τις θέσεις εργασίας. Η πρώτη φάση υλοποίησης της επένδυσης, που είχαμε σχεδιάσει από μέρους μας, ολοκληρώνεται. Πέραν αυτού ήδη επιλεγήκαμε κι απ’ το πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης με ποσοστό 60%. Πρόσφατα ανακοίνωσε η Περιφέρεια ένα χρηματοδοτικό εργαλείο 500.000 ευρώ κι είμαστε μία απ’ τις τέσσερις εταιρείας της Περιφέρειας που επιλέγησαν. Προχωρούμε βάσει προγράμματος.

Άρα να περιμένουμε διεύρυνση;

Διεύρυνση και μεγάλη διεύρυνση.

Παρακολούθησα την συζήτηση που διοργανώσατε για τη νέα ΚΑΠ με τον Ευρωβουλευτή, Πέτρο Κόκκαλη, και κατάλαβα πως η ουσία είναι η συνένωση των αγροτών. Εκεί έβγαλα το συμπέρασμα ότι είναι δύσκολο να γίνει κάτι τέτοιο, παρά του ότι εσείς το καταφέρατε. Πιστεύετε ότι θα επιτευχθεί τελικά;

Βάζοντας το εγώ στην άκρη. Πιστεύω ότι θα γίνει μόνο από νέους ανθρώπους, νέα παιδιά, που έχουν σπουδάσει, έχουν βγει λίγο παραπέρα, είδαν κάτι άλλο, διαφορετικό κι ίσως αν γυρίσουν πίσω, θα αρχίζουν να αλλάζουν τα πράγματα.

Άρα αυτό συμβαίνει γιατί οι γηραιότεροι δεν αλλάζουν τη νοοτροπία τους γιατί έμαθαν σε έναν συγκεκριμένο τρόπο;

Έτσι. Είναι αυτό το όπως έμαθαν κι ο εμφύλιος. Οι δεξιοί κι οι αριστεροί ακόμη. Αν δεν συμφιλιωθούμε, δεν θα πετύχουμε πράγματα. Πλέον δεν μιλάμε για συνεργασία, αλλά για συμφιλίωση. Να πορευτούμε μαζί, να καλλιεργήσουμε κι όπου στραβοπατήσεις εγώ θα σε βοηθήσω. Στην Ελλάδα θέλουμε ακόμη χρόνο γι’ αυτά τα πράγματα… Θέλουμε ώθηση.

Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στα «Στερεά Νέα» του Σαββάτου 22 Φεβρουαρίου 2020.