Οικογενειακή εξόρμηση στον Παρνασσό

Για την ακρίβεια, στην πίσω, τη λιγότερο δημοφιλή πλευρά του Παρνασσού, επιλέγουμε ως ορμητήριο την Αμφίκλεια για να ζήσουμε μια ανοιξιάτικη οικογενειακή εμπειρία κοντά στη φύση, στα μονοπάτια του Παρνασσού και την Τιθορέα ως τον Πολύδροσο και τη Γραβιά. Άνοιξη στον Παρνασσό σημαίνει «τα πιο πολλά αγριολούλουδα που έχετε φανταστεί», είπα στις κόρες μου και […]

5 Απριλίου 2018

του/της Ανδρέας Κούκουρας

Για την ακρίβεια, στην πίσω, τη λιγότερο δημοφιλή πλευρά του Παρνασσού, επιλέγουμε ως ορμητήριο την Αμφίκλεια για να ζήσουμε μια ανοιξιάτικη οικογενειακή εμπειρία κοντά στη φύση, στα μονοπάτια του Παρνασσού και την Τιθορέα ως τον Πολύδροσο και τη Γραβιά.

Άνοιξη στον Παρνασσό σημαίνει «τα πιο πολλά αγριολούλουδα που έχετε φανταστεί», είπα στις κόρες μου και στοιβάχτηκαν γρήγορα μέσα στο αυτοκίνητο. «Διάβασα κάπου ότι ένα από τα πιο όμορφα αγριολούλουδα είναι η παιώνια που φυτρώνει μόνο στον Παρνασσό, αλλά δεν ξέρω αν θα τη δούμε», συνέχισα καθώς το αυτοκίνητο είχε πια βγει στην Εθνική. Μόλις στρίψαμε στο Κάστρο προς τον Ορχομενό, τα λιβάδια άρχισαν να κιτρινίζουν, σε άλλα σημεία να κοκκινίζουν και ψηλά μακριά δέσποζε ο χιονισμένος Παρνασσός.

Στις τρεις Παναγιές Ιερουσαλήμ

Στη Δαύλεια, λίγο πάνω από το χωριό βρίσκεται η Ιερά Μονή Αγίας Ιερουσαλήμ. Ένα μεγάλο μοναστήρι με ωραίους και φροντισμένους κήπους. Ένα εύκολο μονοπάτι 10 λεπτών οδηγεί στο παλιό μοναστηράκι που είναι κτισμένο μέσα στο βράχο. Δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί μου είχαν περιγράψει το μονοπάτι ως δύσβατο και ακατάλληλο για παιδιά. Η παρεξήγηση λύθηκε όταν συνειδητοποιήσαμε ότι υπάρχουν τρεις Παναγιές Ιερουσαλήμ στην ευρύτερη περιοχή, που είναι κτισμένες και οι τρεις στα βράχια του Παρνασσού. Η μόνη που είναι προσβάσιμη με παιδιά είναι αυτή της Δαύλειας, καθώς στη δεύτερη που βρίσκεται πάνω από την Τιθορέα πάει μόνο 4Χ4 και η τρίτη πάνω από την Αμφίκλεια είναι αντικειμενικά απρόσιτη με παιδιά μικρής ηλικίας.

Στην Τιθορέα που ’ναι ωραία

Σε μιάμιση ώρα περίπου από την Αθήνα, φτάσαμε στην Τιθορέα, η οποία είναι πράγματι ένα από τα πιο όμορφα ιστορικά χωριά της περιοχής. Με το που φτάνει κανείς, τον καλωσορίζει το τείχος της ελληνιστικής περιόδου, το οποίο συνεχίζεται, κυριολεκτικά «ανενόχλητο», μέσα από το χωριό ως το Αισθητικό Δάσος της Τιθορέας και την Ακρόπολη, τον ψηλό βράχο που ορθώνεται επιβλητικός.

Περπατήσαμε για ώρα στα σοκάκια. Συναντήσαμε τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο, μια μικρή εκκλησία που κρύβει ένα ιδιαίτερο ψηφιδωτό του 3ου αιώνα μ.Χ. και είναι αφιερωμένη στα παιδιά, όπως αναφέρει η πλάκα έξω από την πόρτα. Ξαποστάσαμε στα καφενεία της πλατείας με το γιγάντιο αιωνόβιο πλάτανο, που φυτεύτηκε –λένε- το 1887 και είναι μάλλον «υπεύθυνος» για το γεγονός ότι η πλατεία –πράγμα σπάνιο- είναι με χώμα. Βρεθήκαμε κυριολεκτικά στην ύπαιθρο. Αμολήσαμε τα πιτσιρίκια άφοβα, καθώς ούτε δρόμος περιβάλλει την πλατεία, ούτε μάρμαρα, ούτε τσιμέντα!

Ανεβαίνοντας προς την ανατολική άκρη του χωριού βρίσκεται η πλατεία με την εκκλησία και την προτομή του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Από τη θέση «Πλατανάκος», ένα μπαλκόνι με εκπληκτική θέα στο φαράγγι Καχάλα και στον καταρράκτη, ξεκινάει το μονοπάτι για τις κορυφές του Παρνασσού. Μια πεζοπορία που περνάει από τη σπηλιά που κρυβόταν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος (στα 3 χιλιόμετρα), τον Καταρράκτη της Τρυπής και μετά από 6 ώρες φτάνει στα 2.457 μέτρα, την κορυφή Λιάκουρα. Με παιδιά, δεν θα το τολμήσουμε αυτό. Αλλά μπορούμε άνετα να φτάσουμε μέχρι τον Αϊ-Γιώργη (στα 800 μέτρα) ή και μέχρι το Μύλο, τον Αϊ-Γιάννη και τα Διπόταμα (μιάμιση ώρα περίπου) που είναι στην κοίτη του ποταμού.

Από το δρόμο που περνάει πάνω από το χωριό, ξεκινάει ένας δασικός δρόμος που οδηγεί στο Αισθητικό Δάσος, ένα από τα 19 αισθητικά δάση της χώρας μας, στο Καστράκι (την Ακρόπολη δηλαδή) συνέχεια των τειχών που διαπερνούν το χωριό και στην Αγία Ιερουσαλήμ ή Γερσαλή, όπως τη λένε η ντόπιοι. Εδώ ελλείψει 4Χ4, παρκάρουμε το αυτοκίνητο και ψάχνουμε πλέον απεγνωσμένα μια ταβέρνα να φάμε, καθώς η μικρή έστω πεζοπορία, μας άνοιξε την όρεξη. Ευτυχώς, τα αγριολούλουδα στα πλαϊνά των καλντεριμιών και μία πινακίδα δίπλα σε μια ξύλινη πόρτα που γράφει «Στην οικία αυτή έμεινε κατά το 1821 ο Αρχιστράτηγος της Ρούμελης Γεώργιος Καραϊσκάκης» μας εξασφάλισαν το απαραίτητο ενδιαφέρον μέχρι να φτάσουμε στο «Γιαλά».

Ο «Γιαλάς» είναι η ταβέρνα του Αντώνη Θεοδώρου και βαφτίστηκε από το παρατσούκλι του. Στην ταβέρνα αυτή, πέρα από τα φανταστικά «της ώρας», για τα οποία φημίζεται ολόκληρη η περιοχή, ανακαλύψαμε τα προϊόντα αρώνιας (μέσπιλο στα αρχαία, black chockberry στα αγγλικά) που ο ίδιος καλλιεργεί στο οικογενειακό αγρόκτημα, το οποίο βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό, το «Μελανόκαρπον» (http://melanocarpon.gr).

Το φυτό είναι φαρμακευτικό, ανήκει στην κατηγορία των υπερτροφών και για να δούμε όλη τη διαδικασία της καλλιέργειας, το αγρόκτημα είναι επισκέψιμο το φθινόπωρο. Εκτός από τις μαρμελάδες, το χυμό και τα γλυκά του κουταλιού, ο Αντώνης έχει φτιάξει ένα εξαιρετικό μπαλσάμικο αρώνιας που ταιριάζει παντού: στις σαλάτες, τα τυριά, τις σούπες, τα όσπρια, αλλά και… σκέτο με πάγο. Η ανακάλυψη αυτή μας έδωσε την ευκαιρία να γιορτάσουμε τα γενέθλια της κόρης μας με μια αυτοσχέδια τούρτα της γλυκύτατης μητέρας του Αντώνη, με γιαούρτι, μπισκότα και γλυκό του κουταλιού αρώνια!

Στο δρόμο για το Vagonetto

Οδηγώντας στην πίσω μεριά του Παρνασσού, φτάνουμε στον Πολύδροσο, το χωριό με την όμορφη πλατεία, γνωστό σε λάτρεις του κρασιού χάρις στο Οινοποιείο Αργυρίου  (http://www.argyriouwinery.gr). Αλλά οινογευσία και οινοποσία είναι για χωρίς παιδιά! Με παιδιά όμως, η βόλτα στις πηγές του βοιωτικού Κηφισού στη θέση Αγία Ελεούσα λίγο έξω από το χωριό, είναι ό,τι πρέπει. Αν τα παιδιά βέβαια είναι σε ηλικία που αντιλαμβάνονται το κίνδυνο πτώσης στο νερό. Η περιοχή, την Άνοιξη, είναι γεμάτη πηγές και τρεχούμενα νερά. Στην Αγόριανη (ή Επτάλοφο) με τη μεγάλη πλατεία και τις ωραίες ταβέρνες υπάρχουν επτά πηγές κι ένας όμορφος καταρράκτης, ενώ στη Βάργιανη, βρίσκονται οι πηγές Μπουρμπούλα.

Περνώντας τη Γραβιά και το γνωστό Χάνι που έμεινε στην ιστορία από το σθένος και τον ηρωισμό του Οδυσσέα Ανδρούτσου και λιγοστών ακόμα παλληκαριών στην ομώνυμη μάχη κατά των Τούρκων, φτάνουμε στο μεταλλευτικό πάρκο Φωκίδας, το Vagonetto, μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα.

Το Vagonetto είναι ένα βιωματικό μουσείο για την εκμετάλλευση του βωξίτη και του επάγγελμα του μεταλλωρύχου (www.vagonetto.gr). Στη διαδραστική ψηφιακή πτέρυγα, ένα κοριτσάκι θα μας πει την ιστορία του παππού της που δούλευε στο ορυχείο, θα ταξιδέψουμε στο «κέντρο της γης» για να μάθουμε για τα πετρώματα, τα ορυκτά και τις χρήσεις τους και θα «σκάψουμε» για βωξίτη. Μετά, το τρενάκι που χρησιμοποιούσαν για τη μεταφορά του θα γίνει το μεταφορικό μας μέσο στη στοά 850, όπου θα ακούσουμε τρεχούμενα νερά από τα παρακάτω επίπεδα. Επειδή, τα παιδιά εντυπωσιάζονται με αυτό το ταξίδι στο κέντρο της γης, σχετικά βιβλία για να λύσουν τυχόν απορίες είναι τα: «Ταξίδι στο κέντρο της γης» του Αντώνη Παπαθεοδούλου (εκδόσεις παπαδόπουλος), «Κάτω από τη γη» της Άννα Μιλμπουρν (Άγκυρα), «Η ζωή κάτω από τη γη» των Maria Rius και J.M. Parramon (Κέδρος), «Γεωλογία για παιδιά της Janice VanCleave με 101 πειράματα με απλά μέσα» (κατηργημένη έκδοση, τη βρίσκετε μόνο στο πωλητήριο του Vagonetto).

Greenhouses plantations
Greenhouses plantations

Στην Αμφίκλεια και την «Αμφίκαια»

Η Αμφίκλεια είναι μια «Αμφίκαια» με κλέος. Πόλη σημαντική από την αρχαιότητα, αναφέρεται σε αυτήν άλλωστε ο Παυσανίας, πολέμησε στον Τρωικό Πόλεμο και δοξάστηκε στους φωκικούς πολέμους κι έτσι ονομάστηκε Αμφίκλεια. Αργότερα, στους μεταβυζαντινούς χρόνους, μετονομάστηκε σε Δαδί και στις αρχές του 20ου αιώνα ξανά σε Αμφίκλεια.

Εδώ το Πάσχα είναι μοναδική εμπειρία, καθώς αρνιά ψήνονται με τον παραδοσιακό τρόπο στους λάκκους, ενώ ακόμα μία ιδιαίτερη γιορτή για τον τόπο είναι η «Μεσοσπορίτισσα», η γιορτή των γεωργών στις 21 Νοεμβρίου. Ο Λαογραφικός Χορευτικός Σύλλογος Αμφίκλειας, εκσυγχρονίζοντας το έθιμο, διοργάνωνε για κάποια χρόνια έκθεση ψωμιού, η οποία τελικά οδήγησε στο Μουσείο Άρτου, που βρίσκεται στην κεντρική μεγάλη πλατεία με τα καφέ (www.breadmuseum.gr). Με τόσα πολλά καρβέλια και τόσο περίτεχνα σχέδια για κάθε αφορμή και περίσταση, εντυπωσιαστήκαμε είναι η αλήθεια. Ψωμιά στη γέννηση, στο σαραντισμό, στο γάμο και στο θάνατο. Ψωμιά τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, το θερισμό κ.ο.κ.

Στον ίδιο χώρο στεγάζεται και το Μουσείο Επαγγελμάτων, όπου φυλάσσονται τα σύνεργα των επαγγελματιών παλαιότερων εποχών όπως του πεταλωτή (Αλμπάνης), του Επισηγματοποιού (Σαμαρτζής ή Σαμαράς), της Υφάντρας και του Υφαντουργού, του κουρέα, αλλά και αντικείμενα που κάποτε αποτελούσαν σκεύη σπάνια, όπως η μηχανή του Παγωτού για παράδειγμα, που από τότε τη θέλουν τα παιδιά στο σπίτι μας!

Λίγο έξω από την Αμφίκλεια βρίσκεται η Ιερά Μονή Δαδιού και το φαράγγι της τρίτης Γερσαλής, το οποίο δεν ενδείκνυται για παιδιά. Χαρακτηριστικό είναι ότι κάποιος απηυδισμένος πεζοπόρος συμπλήρωσε το 2 πριν την ένδειξη 70’ περπάτημα στο σημείο εκκίνησης του μονοπατιού που βρίσκεται στον παλιό δρόμο που συνδέει την Αμφίκλεια με την Τιθορέα.

Στο Αγρόκτημα Αμφίκαια

Στη θέση Παλαβίτσα στην Αμφίκλεια, εκεί που κάποιοι λένε ότι «παλαβώνει το στάρι» κι άλλοι ότι κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας, ο διοικητής της περιοχής  Guido Pallavicini είχε εγκαταστήσει σανατόριο λόγω του εξαιρετικού κλίματος, βρίσκεται σήμερα το Αγρόκτημα Αμφίκαια. Ο Κώστας Μώρος και η οικογένειά του έχουν μετατρέψει διακόσια στρέμματα μη προνομιούχας γης σε ένα μικρό παράδεισο. Πέτρινα σπιτάκια, χωρίς τηλεόραση, ανάμεσα σε οπωροφόρα δέντρα, στενά περάσματα και ξέφωτα με θέα το βουνό και τον απέραντο ουρανό.

Το Αγρόκτημα Αμφίκαια (http://www.amfikaia.gr) είναι ένα από τα μετρημένα πολυλειτουργικά αγροκτήματα της χώρας. Έχει δική του φυτική παραγωγή, στην οποία όποιος θέλει, μπορεί να συμμετέχει, προστατευόμενα ζώα, όπως θεσσαλικά άλογα και σκυριανά πουλάρια, δικά του προϊόντα, τα οποία καταναλώνονται κάθε πρωί στο πρωινό, αλλά πιο πολύ από όλα, έχει έμπνευση και μεράκι.

Ήταν το πρώτο πρωινό ως μητέρα που δεν ξύπνησα από τις φωνούλες των παιδιών. Σηκώθηκα και τις βρήκα να ψιθυρίζουν. «Κάνε ησυχία μαμά, να ακούσεις πώς πέφτουν οι στάλες της βροχής στα φύλλα», μου είπε η μία. Είχαν ανοίξει το παράθυρο και είχαν στριμωχτεί στο περβάζι.

Σε λίγο φώτισε ο ουρανός και κάναμε το γύρο του αγροκτήματος, που είναι στην πραγματικότητα ένας γύρος μικρών ναών: πρώτη στάση στον Αϊ Νικόλα, μετά στους Αγίους Αναργύρους, κι από εκεί στα Πλατάνια (που λέγεται ότι είναι η θέση του ναού του Ασκληπιού του Αρχαγέτα, που αναφέρει ο Παυσανίας στα «Φωκικά»). «Σε απόσταση σαράντα σταδίων από τον ναό του Ασκληπιού βρίσκεται περίβολος και άδυτο ιερό της Ίσιδας, το πιο ιερό απ’ όσα έχουν ιδρύσει σ’ όλη την Ελλάδα προς τιμήν της Αιγυπτίας θεάς. Όλες οι θυσίες μεταφέρονται με πομπή», διαβάζω. Ο ναός της Ίσιδας βρίσκεται στη σημερινή θέση Μόδι και μάλλον αυτή η πομπή περνούσε μέσα από το Αγρόκτημα Αμφίκαια, σκέφτομαι. Γι’ αυτό ο χώρος έχει τέτοια λυτρωτική ενέργεια.

Λίγο πριν πέσει η νύχτα, σε ένα από τα σπιτάκια του αγροκτήματος, μία κιθάρα και ένα φλάουτο μας βοήθησαν να συντονιστούμε με τους πραγματικούς ρυθμούς της ζωής και το τσάι του βουνού ανέδυε τα αρώματά του από τη μικρή κουζίνα. Τα παιδιά είχαν υπνωτιστεί από τη μουσική και τη θαλπωρή κι εγώ αναρωτιόμουν αν θέλω να ξαναγυρίσω στην πόλη.

Αν θέλετε να πάτε μια βόλτα στη δημοφιλή πλευρά του Παρνασσού, το Χιονοδρομικό κέντρο απέχει 17 χλμ από την Αμφίκλεια και μέσα από μία πανέμορφη δασική διαδρομή, θα φτάσετε περνώντας από το Λιβάδι του Παρνασσού, στη Αράχοβα, στους Δελφούς, το Χρισσό και θα δείτε πια τη θάλασσα!

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Αμφίκλεια, υπάρχει το ομώνυμο βιβλίο του Ενισλείδη, ενώ πληροφορίες για τα μονοπάτια, θα βρείτε στην ιστοσελίδα του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Παρνασσού http://www.parnassosnp.gr.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

27 Μαρτίου 2024