Με ένα βαρύ πέπλο αναμονής των αποζημιώσεων των θυμάτων τιμήθηκε και η φετινή επέτειος από τα 77 χρόνια της σφαγής στο Δίστομο που συντελέστηκε στις 10 Ιουνίου 1944. Το 1995 ο τότε νομάρχης Βοιωτίας και πρώην ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ κ. Ιωάννης Σταμούλης κίνησε τις διαδικασίες για τη διεκδίκηση αποζημιώσεων στις οικογένειες των θυμάτων που έχασαν τη ζωή τους στην εγκληματική θηριωδία των Ναζί που δε θα ξεχαστεί ποτέ.
Είναι η πρώτη φορά που πολιτικός καταθέτει αγωγή εκ μέρους των συγγενών αλλά και όσων επέζησαν από τη θηριωδία του Διστόμου. Δυο χρόνια αργότερα, το Πολυμελές Πρωτοδικείο Λιβαδειάς επιδικάζει αποζημίωση για ψυχική οδύνη στα θύματα της βοιωτικής πόλης, απόφαση που έδινε το δικαίωμα για κατάσχεση γερμανικών περιουσιών στην Ελλάδα, με την προϋπόθεση της υπογραφής της από τον Υπουργό Δικαιοσύνης και με την υποχρέωση να εκτελεστεί σε βάρος αλλοδαπού δημοσίου.
Έκτοτε ακολούθησαν πολλοί δικαστικοί αγώνες και διεκδικήσεις με μάχες που κερδήθηκαν και ηττήθηκαν. Η τελευταία αφορά στην κίνηση του κ. Σταμούλη για διεκδίκηση κατάσχεσης της περιουσίας του γερμανικού δημοσίου επί ιταλικού εδάφους, μία δικαστική μάχη που είχε αίσιο τέλος το 2008, με την απόφαση να προβλέπει την εκτέλεση της πρώτης απόφασης του Πρωτοδικείου της Λιβαδειάς στην Ιταλία.
Μετά από προσφυγές της Γερμανίας με την αιτιολογία της ετεροδικίας, δηλαδή του δικαιώματός της να μη δικάζεται ως κράτος από δικαστήρια άλλων χωρών, το Δικαστήριο της Χάγης ενέκρινε το δικαίωμα ετεροδικίας της. Η συγκεκριμένη νομική κατοχύρωση της Γερμανίας απορρίφθηκε πρόσφατα από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο της γειτονικής χώρας και πλέον η διεκδίκηση των αποζημιώσεων άνοιξε ξανά, με το δρόμο, όμως, προς την ηθική και υλική δικαίωση των θυμάτων να μοιάζει ακόμα μακρύς.
Το χρονικό της ναζιστικής θηριωδίας
223 Διστομίτες, με τον τραγικό απολογισμό να περιλαμβάνει 112 γυναίκες και 111 άνδρες, ανάμεσά τους 53 παιδιά σε πολύ μικρή ηλικία, βρήκαν μαρτυρικό θάνατο από την κτηνωδία των γερμανικών στρατευμάτων. Στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις που πραγματοποίησαν, προχώρησαν από το Δίστομο προς το χωριό Στείρι. Τα στρατεύματα των Ες Ες, σε μία προσπάθεια εκδίκησης για την επίθεση που δέχθηκαν από τους Έλληνες στρατιώτες, επέστρεψαν στο Δίστομο, λεηλάτησαν ό,τι συνάντησαν στο διάβα τους και σκότωσαν ανελέητα όσους άμαχους κατοίκους βρέθηκαν μπροστά τους.
Η σφαγή στο Δίστομο είναι «μία από τις χειρότερες ωμότητες ολόκληρου του πολέμου», όπως αναφέρει ο Βρετανός ιστορικός Mark Mazower, ενώ Γερμανοί δημοσιογράφοι της δημόσιας τηλεόρασης ARD, στο πλαίσιο του ρεπορτάζ που πραγματοποίησαν τη χαρακτήρισαν «μια βάρβαρη, αιμοσταγή πράξη, ανεξήγητη ακόμη και μέχρι σήμερα». Ο παπάς του χωριού βρέθηκε αποκεφαλισμένος, γυναίκες βιάστηκαν πριν εκτελεστούν και τα βρέφη εκτελέστηκαν ανελέητα.
«Δε θα αφήσετε ούτε γάτα», φέρεται να είχε διαμηνύσει ο επικεφαλής της ταξιαρχίας των Γερμανών στα αμετανόητα τελευταία του λόγια πριν ξεψυχήσει.
Στο πλαίσιο της φετινής επετείου, ο Δήμος Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας πραγματοποίησε εκδηλώσεις μνήμης, που περιλάμβαναν τετραήμερο διαδικτυακό συνέδριο, ξεκινώντας από την Κυριακή 6 Ιουνίου και κορυφώθηκε την 10η Ιουνίου και πραγματοποίηση πεζοπορίας της διαδρομής που ακολούθησαν οι επιζήσαντες της σφαγής, αναβιώνοντας μνήμες πόνου και θλίψης.
Χριστίνα Σταμούλη: «Υπάρχουν δύο ειδών κληρονομιές»
Η κόρη του Γιάννη Σταμούλη, νομικός κα Χριστίνα Σταμούλη, η κληρονόμος της ευθύνης για την πρωτοβουλία για τη διεκδίκηση των αποζημιώσεων, που αξιώθηκε για πρώτη φορά, από τον πατέρα της, μας μίλησε για τις εξελίξεις στις διαδικασίες της απόδοσης, τη νομική δικαιοσύνη για τα θύματα των διακρίσεων και τα συναισθήματα για τον πατέρα της.
Συνέντευξη Χρυσάνθη Μαστροκώστα
Το ζήτημα των αποζημιώσεων των θυμάτων του Διστόμου ξεκίνησε από τον πατέρα σας, τον αείμνηστο Γιάννη Σταμούλη. Πώς αισθάνεστε που υπήρξε ο πρωτοστάτης της διεκδίκησης και σας άφησε μια τέτοια γενναία κληρονομιά;
Υπάρχουν δύο ειδών κληρονομιές.
Εκείνες που έχουν την ιδιαίτερη μυρωδιά του παλιού, αυτού από το οποίο δεν παράγεται κάτι καινούργιο, που είναι εδώ απλά για να τις μελετάμε, οι οποίες όμως δεν μας βοηθούν να πάμε παρακάτω!
Υπάρχουν όμως και οι κληρονομιές εκείνες, στις οποίες μπορούμε να στηριχτούμε και να διαμορφώσουμε καινούργιους ορίζοντες. Είναι αυτές που ονομάζουμε πιο δόκιμα παρακαταθήκες. Είναι αυτές που μας δίνουν φτερά να πετάξουμε και να γίνουμε καλύτεροι, ως άνθρωποι και ως κοινωνίες.
Αυτός ακριβώς είναι ο πυρήνας της παρακαταθήκης του Γιάννη Σταμούλη και της ιδέας του.
Η Υπόθεση Δίστομο -όπως πλέον έχει παγιωθεί να αποκαλούνται το σύνολο των κινήσεων που έγιναν από το 1995 και μετά και εξελίσσονται ακόμα- μας πήγε τα τελευταία 25 χρόνια πολλά βήματα μπροστά. Μας πήγε μπροστά σε πολλούς επιστημονικούς τομείς. Ιστορία και Ιστοριογραφία, Δίκαιο και ειδικά Δίκαιο του Πολέμου και των Ενόπλων Συρράξεων, Οικονομικά της Κατοχής, είναι μερικοί μόνον από τους τομείς εκείνους που προχώρησαν χάρη και αντλώντας έμπνευση από το Δίκιο των Διστομιτών!
Οι αποζημιώσεις στα θύματα, έχουν μείνει ακόμα στα χαρτιά παρά την απόφαση και του Ανωτάτου Αναιρετικού Δικαστηρίου της Ιταλίας. Προτίθεστε να προχωρήσετε σε περαιτέρω κινήσεις για την απόδοσή τους;
Η καταβολή των αποζημιώσεων είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο ζήτημα και γίνεται ακόμη πιο σύνθετο επειδή εμπλέκεται η Πολιτική, εσωτερική και διεθνής, με το Δίκαιο και την εφαρμογή του.
Ακριβώς για το λόγο αυτό, βλέπουμε στη διεθνή σκηνή υποθέσεις ανάλογες της διεκδίκησης του Διστόμου να προχωρούν, η κάθε μία με διαφορετικό τρόπο και διαφορετικό ρυθμό. Αναφέρομαι σε υποθέσεις που σίγουρα έχετε ακούσει, όπως η υπόθεση των Κυριών Ανακούφισης στη Ν. Κορέα, των παιδιών των Ινδιάνων του Καναδά, της Ναμίμπια (Νάμα-Χερέρο). Είναι μερικές μόνον δυστυχώς από τις περιπτώσεις, όπου κράτη εγκλημάτησαν κατά της Ανθρωπότητας και υποχρεώθηκαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να αναγνωρίσουν τα εγκλήματά τους και να αντιμετωπίσουν την πιθανότητα επανόρθωσης.
Για να επανέλθουμε στο Δίστομο, είναι υποχρέωση των πληρεξουσίων -δικηγόρων και μη- να φέρουν σε πέρας την πολύτιμη εντολή που τους παρέδωσε ο Γιάννης Σταμούλης, πεθαίνοντας το 2007. Αυτή την οποία εκείνος είχε παραλάβει το 1995 από τους αρχικούς ενάγοντες και την εξόπλισε με τον ιστορικό εκτελεστό τίτλο. Από τους συνεχιστές άλλοι έχουν κάνει άψογα τη δουλειά τους και άλλοι όχι. Εκ του αποτελέσματος θα κριθούμε όλοι μας.
Σε κάθε περίπτωση το Δίστομο οφείλει να μετράει, συχνά-πυκνά, τη δύναμη που έχει στα χέρια του και που ιστορικά την οφείλει στον Σταμούλη και να αναπροσαρμόζει την τακτική του, συντονιζόμενο με τα σημεία των καιρών. Άλλα πράγματα κάναμε το 2000 και άλλα πρέπει να κάνουμε σήμερα!
Φέτος είναι η 77η επέτειος από τη σφαγή στο Δίστομο. 223 άνθρωποι εκτελέστηκαν απάνθρωπα. Τι πιστεύετε και με την ιδιότητά σας ως νομικός ότι πρέπει να αλλάξει στον κόσμο για να σταματήσουν η βία και οι δολοφονίες ανθρώπων που ξεκινούν από την ιδεολογία των διακρίσεων;
Ως νομικός φυσικά θα σας μιλήσω. Η ιδιότητά μου αυτή με κάνει να βλέπω τον κόσμο με τα γυαλάκια του Δικαίου και να θεωρώ τα εργαλεία, που με βάση αυτό δημιουργούνται, ως τα κατ’ εξοχήν εργαλεία αντιμετώπισης της ιδεολογίας των διακρίσεων.
Τα εργαλεία αυτά είναι πολύ δυνατά, έχουν εξαιρετικά αποτελέσματα αλλά έχουν ένα σημαντικό πρόβλημα. Ένα πρόβλημα που είναι επικοινωνιακής φύσεως. Τους λείπει η ταχύτητα και, στην σημερινή εποχή, περιμένουμε τα αποτελέσματα να έρχονται με την ταχύτητα των ψηφιακών μέσων. Όταν αυτά παίρνουν τον χρόνο τους, τα απαξιώνουμε ή τουλάχιστον δεν εκτιμάμε πόσα εισέφεραν.
Θα είχε διαλυθεί το μόρφωμα της Χ.Α. αν δεν είχε πέσει στα χέρια της Ελληνικής Δικαιοσύνης; Θα είχε καμφθεί η μεταπολεμική αλαζονεία της Γερμανίας απέναντι στην Ελλάδα αν δεν την είχαν μαγκώσει οι «δαγκάνες» του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Λιβαδειάς και των αποφάσεων που βγήκαν με πιλότο αυτήν τη δικαστική κρίση; Θα ήταν ίδια η συμπεριφορά της απέναντί μας κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, ήδη από το 2010, αν δεν φοβόταν, έστω και λίγο, την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης; Ας σημειώσουμε εδώ ότι ούτε η άτσαλη και ανοργάνωτη χρήση του, διαχρονικά από τις ελληνικές κυβερνήσεις δεν απομείωσε την αξία αυτού του εργαλείου. Δεν υποστηρίζω ότι ο κόσμος θα γίνει καλύτερος μόνον με την ορθή εφαρμογή του Κράτους Δικαίου. Χρειάζεται διαρκής επαγρύπνηση και Παιδεία…αχ αυτή η Παιδεία!
