Σαν σήμερα: Ίμια 27 χρόνια μετά

Στις 31 Ιανουαρίου 1996 γράφτηκε ο τραγικός επίλογος της κρίσης των Ιμίων

31 Ιανουαρίου 2023

του/της Θεοφανία Μίγκου

27 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τότε που κορυφώθηκε η κρίση των Ιμίων, τις πρώτες πρωινές ώρες της 31ης Ιανουαρίου 1996, σε μια εποχή που η κυβέρνηση Σημίτη έκανε τα πρώτα της βήματα, με υπουργό Εξωτερικών τον Θεόδωρο Πάγκαλο.

Μια κρίση που δεν είχε συνέπειες ως προς το καθεστώς των νησιών. Ωστόσο, έδωσε αφορμή στην Τουρκία να θέσει ζήτημα «Γκρίζων Ζωνών» στο Αιγαίο, αμφισβητώντας την κυριαρχία της Ελλάδας σε αρκετά νησιά και να θέσει ένα ακόμη θέμα στην ατζέντα των ελληνοτουρκικών διαφορών. Η ελληνική πλευρά δεν αποδέχτηκε ποτέ την ύπαρξη τέτοιου θέματος, επικαλούμενη τις διεθνείς συνθήκες, ωστόσο από εκείνη τη νύχτα της 31ης Ιανουαρίου 1996 μέχρι και σήμερα απαγορεύεται η πρόσβαση και κάθε δραστηριότητα πάνω και γύρω από τις δύο βραχονησίδες των Ιμίων, τόσο των πολιτών όσο και των ελληνικών ενόπλων Δυνάμεων.

Τα γεγονότα στα Ίμια κλόνισαν την αξιοπιστία της τότε ελληνικής κυβέρνησης, ειδικά όταν ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης ευχαρίστησε από το βήμα της Βουλής τους Αμερικανούς για τον καταλυτικό τους ρόλο στην αποκλιμάκωση της έντασης.

Πώς ξεκίνησε η κρίση

Η κρίση ξεκινά στις 26 Δεκέμβρη 1995 όταν το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» προσάραξε στη βραχονησίδα Ίμια και ο Τούρκος πλοίαρχος αρνήθηκε την ελληνική βοήθεια με τον ισχυρισμό ότι το σκάφος βρίσκεται σε τουρκικά ύδατα.

Οι Τούρκοι προσπάθησαν να εφαρμόσουν για την περίσταση τη δική τους ερμηνεία στη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), με την οποία είχαν παραχωρηθεί τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία στο σύνολό τους και όχι ονομαστικά, και να αμφισβητήσουν την ελληνική κυριαρχία κάποιων βραχονησίδων.

Ενημερώνεται το Υπουργείο Εξωτερικών και αυτό με τη σειρά του γνωστοποιεί το γεγονός στο τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών επισημαίνοντας ότι χωρίς ρυμουλκό, το τουρκικό πλοίο θα κινδυνεύσει.

Το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών διαμηνύει, ξεκάθαρα πια στις 27 Δεκεμβρίου, ότι υπάρχει θέμα κυριαρχίας με τις βραχονησίδες Ίμια.

Τελικά, το πλοίο αποκολλήθηκε στις 28 Δεκέμβρη 1995 από ελληνικά ρυμουλκά.

 

Η κρίση των Ιμίων έχει ήδη ξεκινήσει χωρίς κανένας να το γνωρίζει ακόμη

Το πρωί της 28ης Δεκεμβρίου, ένα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος συντρίβεται στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην περιοχή της Λέσβου, ύστερα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. Με ελληνική βοήθεια, ο τούρκος πιλότος διασώζεται.

29 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εκμεταλλεύεται την κατάσταση και επιδίδει ρηματική διακοίνωση στο αντίστοιχο ελληνικό, στην οποία αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρισμένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία.

Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απαντά με καθυστέρηση, στις 9 Ιανουαρίου 1996, απορρίπτοντας τη διακοίνωση.

Η παραίτηση Παπανδρέου

Στις 15 Ιανουαρίου, ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου που νοσηλεύεται στο «Ωνάσειο», παραιτείται λόγω ασθένειας. Η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ εκλέγει τον Κωνσταντίνο Σημίτη, πρωθυπουργό της Ελλάδας, στις 19 Ιανουαρίου 1966.

Εν τω μεταξύ, το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, έχοντας αντιληφθεί τα «παιχνίδια» της Τουρκίας, ζητά (στις 16 Ιανουαρίου), αυξημένα μέτρα επαγρύπνησης στην περιοχή των Ιμίων από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

Η μάχη της σημαίας

Στις 26 Ιανουαρίου 1996, ο τότε δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, θορυβημένος από το γεγονός της αμφισβήτησης της ελληνικότητας των Ιμίων, υψώνει την ελληνική σημαία σε ένα από τα δύο νησιά, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου, τον ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού.

Θα κατηγορηθεί αργότερα από τους συντρόφους του στο ΠΑΣΟΚ ότι ήταν αυτός που έριξε λάδι στη φωτιά.

27 Ιανουαρίου 1996: Δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας «Χουριέτ» στη Σμύρνη μεταβαίνουν με ελικόπτερο στη Μεγάλη Ίμια. Υποστέλλουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική. Η όλη επιχείρηση βιντεοσκοπείται και προβάλλεται από το τηλεοπτικό κανάλι της «Χουριέτ».

Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Hurriyet στις 28 Ιανουαρίου 1996 (alt.gr)

28 Ιανουαρίου 1996: Το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού «Αντωνίου» κατεβάζει την τουρκική σημαία και υψώνει την ελληνική. Το βράδυ Έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάζονται στη Μεγάλη Ίμια, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τα παραπλέοντα εκεί τουρκικά πολεμικά.

Η πολιτική εντολή προς τους Έλληνες στρατιωτικούς είναι να αποφευχθεί κάθε κλιμάκωση της έντασης.

Ο Σημίτης και η Τσιλέρ

Στο πολιτικό πεδίο, τη Δευτέρα το απόγευμα στις 29 Ιανουαρίου, ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, στέλνει μήνυμα προς την Τουρκία, ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά.

Την Τρίτη στις 30 Ιανουαρίου, η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ δηλώνει κατηγορηματικά μέσα στην Τουρκική βουλή ότι την επόμενη μέρα η ελληνική σημαία και ο ελληνικός στρατός θα απομακρυνθούν από τα Ίμια.

Στις 30 Ιανουαρίου 1996: Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης έχει τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπιλ Κλίντον. Του εκφράζει την ελληνική θέση ότι η χώρα μας δεν επιθυμεί την ένταση, αλλά εφόσον προκληθεί θα αντιδράσει δυναμικά. Η κυβέρνηση δηλώνει έτοιμη να αποσύρει το άγημα, όχι όμως και την ελληνική σημαία. Στα Ίμια σπεύδουν τα πολεμικά πλοία «Ναυαρίνο» και «Θεμιστοκλής».

Ο τούρκος Υπουργός Εξωτερικών δηλώνει ότι υπάρχουν και άλλα νησιά του Αιγαίου με ασαφές νομικό καθεστώς και δεν αποδέχεται την ελληνική πρόταση (αποχώρηση του αγήματος, όχι και της σημαίας).

Η κορύφωση της κρίσης στις 31 Ιανουαρίου 1996 – Οι τρεις νεκροί πιλότοι

Στις 31 Ιανουαρίου 1996: Τουρκικές ειδικές δυνάμεις αποβιβάζονται στη 01:40 στη Μικρή Ίμια και σχεδόν τρεις ώρες αργότερα, στις 04:30, ελικόπτερο του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, ίπταται των βραχονησίδων για να διαπιστώσει αν πράγματι υπάρχουν Τούρκοι στρατιώτες.

Στις 04:50 το πλήρωμα του ελικοπτέρου αναφέρει ότι εντόπισε περίπου 10 Τούρκους κομάντο. Δίνεται εντολή να επιστρέψει στη βάση του κι ενώ πετά αναφέρει βλάβη και χάνεται από τα ραντάρ.

Αργότερα, ανασύρονται νεκρά και τα τρία μέλη του πληρώματος, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός.

Η παρέμβαση των ΗΠΑ – «No ships, no troops, no table -flags»

Σχετικά με τις αιτίες πτώσης του ελικοπτέρου έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Στην Ελλάδα υπάρχει ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε είτε από το Τουρκικό Ναυτικό είτε από τους Τούρκους καταδρομείς που υπήρχαν πάνω στο νησί και ότι το γεγονός αποκρύφθηκε, προκειμένου να λήξει η κρίση και να μην οδηγηθούν οι δύο χώρες σε γενικευμένη σύρραξη.

Οι Αμερικανοί διά του Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ επιβάλλουν και στις δύο πλευρές τη θέληση τους. «No ships, no troops, no table-flags» διαμηνύουν και έτσι μέχρι το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996 τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

28 Μαρτίου 2024