Στον παγκόσμιο ανταγωνισμό για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, το γάλλιο προβάλλεται ως καταλύτης για τη βιομηχανική κυριαρχία. Το ελαφρύ αυτό μέταλλο, απαραίτητο για ημιαγωγούς, φωτισμό LED και αμυντικές τεχνολογίες, βρίσκεται σε ανιχνεύσιμες ποσότητες σε βωξίτη και κοιτάσματα ψευδαργύρου – όμως σχεδόν όλο το καθαρισμένο γάλλιο στον κόσμο παράγεται στην Κίνα.
Όπως υπογραμμίζει σε ανάλυσή του το euractiv, εδώ και χρόνια χρόνια, η Ευρώπη βασιζόταν σε ανοικτές αγορές και εισαγόμενες πρώτες ύλες για να τροφοδοτήσει τις βιομηχανίες της. Όμως όταν η Κίνα επέβαλε περιορισμούς στις εξαγωγές το 2023, οι παγκόσμιες τιμές εκτινάχθηκαν και η Ευρώπη βρέθηκε ξαφνικά αντιμέτωπη με τον κίνδυνο να χάσει πρόσβαση σε ένα μέταλλο που παράγει ελάχιστα αλλά χρειάζεται απεγνωσμένα.
Καθώς η Κίνα αίρει προσωρινά την απαγόρευση εξαγωγών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες – διατηρώντας παράλληλα τους αδειοδοτικούς ελέγχους – η θέση της Ευρώπης παραμένει επισφαλής. Το Πεκίνο συνεχίζει να λειτουργεί ως «φύλακας» των κρίσιμων υλικών, ικανό να σφίγγει ή να χαλαρώνει την πρόσβαση ως εργαλείο οικονομικής διπλωματίας. Για την Ευρώπη, η κίνηση αυτή αποτελεί περισσότερο προειδοποίηση παρά διαβεβαίωση, αναφέρει το δημοσίευμα.
Το γάλλιο σε ευρωπαϊκό έδαφος και η Metlen
Και συνεχίζει: στις αρχές του έτους, η Metlen ανακοίνωσε ένα από τα πιο σημαντικά βιομηχανικά έργα στην πρόσφατη ευρωπαϊκή ιστορία – μια επένδυση ύψους 295,5 εκατ. ευρώ για την αύξηση της παραγωγής αλουμίνας και την εισαγωγή του γαλλίου στην παραγωγή.
Το έργο, που υλοποιείται στο εργοστάσιο «Αλουμίνιον της Ελλάδος» στη Βοιωτία, θα αυξήσει τη δυναμικότητα παραγωγής αλουμίνας σε 1,265 εκατ. τόνους ετησίως και θα παράγει περίπου 50 τόνους γάλλιου τον χρόνο, ποσότητα αρκετή για να καλύψει ολόκληρη τη ζήτηση της Ευρώπης. Περιλαμβάνει επίσης νέα ορυχεία βωξίτη, εκσυγχρονισμένες εγκαταστάσεις διύλισης και αναβαθμισμένες υποδομές λιμένα και ενέργειας.
Σε συνέντευξη στο S&P Global, ο Δημήτρης Στεφανίδης, Chief Executive Director του κλάδου μετάλλων της Metlen, περιέγραψε το έργο ως «ένα προληπτικό βήμα για τον περιορισμό των κινδύνων στις εφοδιαστικές αλυσίδες και την ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης».
Σημείωσε ότι η Ευρώπη εισάγει σήμερα περίπου το 90% του γαλλίου της και ότι η νέα δυναμικότητα «θα μπορούσε να επιτρέψει την πλήρη υποκατάσταση αυτών των εισαγωγών, εξασφαλίζοντας σταθερή και ασφαλή τροφοδοσία για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες».
Ως Αναγνωρισμένο Στρατηγικό Έργο στο πλαίσιο της Πράξης για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA) της ΕΕ και με τη «Σφραγίδα Κυριαρχίας» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η επένδυση αυτή μπορεί να μετατρέψει την ευρωπαϊκή πολιτική σε βιομηχανική πραγματικότητα.
Με την εγκαθίδρυση ανάκτησης γαλλίου σε ευρωπαϊκό έδαφος, προσφέρει ένα υπόδειγμα για το πώς πρέπει να διαμορφωθεί η στρατηγική αυτονομία. Τοποθετεί επίσης την Ελλάδα – παραδοσιακά θεωρούμενη ως περιφερειακό βιομηχανικό παίκτη – στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής προσπάθειας για κρίσιμα ορυκτά.
Ο ρόλος της Ελλάδας
Με το εν λόγω project, η Metlen γίνεται πρωτοπόρος στον αγώνα απεξάρτησης της Ευρώπης από το κινεζικό γάλλιο, με την παραγωγή του να αναμένεται να φτάσει τους 50 τόνους, αριθμός που θα προμηθεύει όλη την Ευρώπη και θα της επιτρέπει να είναι αυτάρκης σε μια κρίσιμη πρώτη ύλη με ποικίλες χρήσεις, από τις τηλεπικοινωνίες, στα φωτοβολταϊκά και τους ημιαγωγούς.
Σύμφωνα με διοικητικά στελέχη της εταιρείας, οι εγκαταστάσεις στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας αποτελούν μια πρότυπη περίπτωση για την Ευρώπη, στην οποία με αλουμίνα, αλουμίνιο, βωξίτη και ενεργειακό κέντρο σε μία εγκατάσταση.
Η κρισιμότητα αυτής της επένδυσης αναδεικνύεται και από το γεγονός ότι ήδη μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού από Ευρώπη, Αμερική και Καναδά, έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για την πρώτη ύλη που θα παράγει το εργοστάσιο της Metlen, δεδομένου και ότι η συντριπτική πλειοψηφία του γαλλίου παράγεται στην Κίνα. Αξίζει να σημειωθεί πως η παγκόσμια παραγωγή γαλλίου ανέρχεται στους 750 τόνους ετησίως, κάτι που καθιστά την ποσότητα που παράγει η Metlen, κρίσιμης σημασίας. Το γάλλιο που θα παράγει η Metlen θα είναι καθαρότητας 99,99%.
Παγκόσμια κούρσα ελέγχου
Αλλού, ο ανταγωνισμός εντείνεται. Στην Αυστραλία, η Alcoa ετοιμάζεται να κατασκευάσει μια εγκατάσταση γαλλίου συγχρηματοδοτούμενη από την Ουάσιγκτον και την Καμπέρα, η οποία αναμένεται να καλύπτει περίπου το 10% της παγκόσμιας ζήτησης. Η Αμερικανική Τράπεζα Εξαγωγών–Εισαγωγών έχει εκδώσει χρηματοδοτικές προτάσεις δισεκατομμυρίων για έργα κρίσιμων ορυκτών, υπογραμμίζοντας πως η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει αυτά τα υλικά ως περιουσιακά στοιχεία εθνικής ασφάλειας.
Την ίδια στιγμή, η Κίνα συνεχίζει να εδραιώνει την κυριαρχία της.
Πρόσφατη ανάλυση του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (CSIS) διαπίστωσε ότι το Πεκίνο όχι μόνο παράγει το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου γαλλίου, αλλά ελέγχει και την τεχνολογία που καθιστά την εξαγωγή πιο φθηνή και αποδοτική. Ιδιοταγείς διαδικασίες διύλισης με βάση τη ρητίνη παραμένουν σε μεγάλο βαθμό απρόσιτες στους δυτικούς ανταγωνιστές, επιτρέποντας στην Κίνα να διαμορφώνει τις συνθήκες της αγοράς.
Το CSIS προειδοποίησε ότι «οι δυνάμεις της αγοράς από μόνες τους δεν θα ανατρέψουν την κινεζική κυριαρχία», καλώντας τις συμμαχικές οικονομίες να επενδύσουν άμεσα σε διύλιση, ανακύκλωση και δημιουργία αποθεμάτων. Ο μικρός όγκος της αγοράς γαλλίου, σημειώνουν οι συγγραφείς, κρύβει τη «δυσανάλογη στρατηγική σημασία» του – μια άποψη που συμμερίζεται και η CRMA.
Το στενό παράθυρο της Ευρώπης
Η αντίδραση της Ευρώπης υπήρξε συγκρατημένη. Παρότι η CRMA θέτει φιλόδοξους στόχους παραγωγής, τα περισσότερα εγκεκριμένα έργα βρίσκονται ακόμη σε πρώιμα στάδια. Ακόμη σημαντικότερο, η χρηματοδοτική αρχιτεκτονική που στηρίζει την πράξη υστερεί σε σχέση με τη πολιτική φιλοδοξία της.
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η CRMA «δεν δημιουργεί νέα χρηματοδότηση της ΕΕ» και βασίζεται σε υφιστάμενα προγράμματα που δεν έχουν σχεδιαστεί για υψηλού ρίσκου εξόρυξη και μεταποίηση.
Το Κέντρο Jacques Delors υποστηρίζει ότι τα τρέχοντα εργαλεία «υπολείπονται της κλίμακας και της ταχύτητας που απαιτούνται» για να αξιοποιηθεί το ευρωπαϊκό δυναμικό σε πρώτες ύλες. Αξιολογήσεις της βιομηχανίας προειδοποιούν ανάλογα ότι καθυστερήσεις στην εξόρυξη και ανεπαρκής δυναμικότητα διύλισης ήδη υπονομεύουν τους στόχους της ΕΕ για καθαρή ενέργεια και στρατηγική αυτονομία.
Το χρηματοδοτικό κενό είναι σημαντικό. Ο επικεφαλής του EIT RawMaterials εκτίμησε ότι η ΕΕ πρέπει να δεσμεύσει πάνω από €10 δισ. μόνο για εξερεύνηση, ώστε να πετύχει τους στόχους του 2030 – ποσό πολύ μεγαλύτερο από αυτό που είναι σήμερα διαθέσιμο.
Η προσωρινή χαλάρωση της κινεζικής απαγόρευσης εξαγωγών προς τις ΗΠΑ δεν πρέπει να εφησυχάζει την Ευρώπη. Η πρόσβαση μπορεί ακόμη να περιοριστεί από τη μια μέρα στην άλλη και οι τιμές παραμένουν ασταθείς. Για να πετύχει τους στόχους αυτάρκειας για το 2030, η ΕΕ θα χρειαστεί δεκάδες λειτουργικά έργα που να καλύπτουν εξόρυξη, επεξεργασία και ανακύκλωση.
Όπως τόνισε ο Στεφανίδης, οι βιομηχανίες αλουμινίου και κρίσιμων μετάλλων πρέπει να «παραμείνουν ανθεκτικές απέναντι στους αντίξοους όρους της αγοράς». Βλέπει τη βιομηχανική ισχύ της Ευρώπης να εξαρτάται από το να μη καθορίζονται πλέον οι αλυσίδες αξίας από εξωτερικές αποφάσεις.
Καθώς οι ΗΠΑ επιταχύνουν και η Κίνα ρυθμίζει την κυριαρχία της, το πρώτο ευρωπαϊκό εργοστάσιο γαλλίου είναι ταυτόχρονα ορόσημο και προειδοποίηση. Η ικανότητα της ηπείρου να μετατρέψει τους στόχους στρατηγικής αυτονομίας σε απτή δυναμικότητα θα καθορίσει αν θα ηγηθεί της επόμενης βιομηχανικής εποχής – ή αν θα τη δει να εξελίσσεται αλλού.
Τα εύσημα της Handelsblatt
«Η ελληνική εταιρεία Metlen Energy & Metals SA επενδύει 295,5 εκατ. ευρώ στην πρώτη γραμμή παραγωγής γαλλίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την εταιρεία, η παραγωγή έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει το 2027 και να αντικαταστήσει πλήρως τις εισαγωγές γαλλίου στην Ευρώπη από το 2028». Αυτά είχε γράψει στις αρχές του έτους η γερμανική εφημερίδα Handelsblatt σε εκτενές της άρθρο, αναφορικά με τις επόμενες κινήσεις της Metlen, επικαλούμενη τις δηλώσεις του CEO και βασικού μετόχου της εταιρείας, Ευάγγελου Μυτιληναίου, κατά την παρουσίαση του επενδυτικού σχεδίου: «Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύουμε την αυτάρκεια της Ευρώπης σε κρίσιμες πρώτες ύλες και στηρίζουμε τη στρατηγική θέση της Ελλάδας στην παγκόσμια αγορά».
Στις ακτές της Βοιωτίας, η Metlen λειτουργεί ορυχεία βωξίτη και μονάδα παραγωγής αλουμινίου. «Η εισηγμένη οικογενειακή επιχείρηση είναι ο μόνος παραγωγός βωξίτη, αλουμίνας και αλουμινίου στην Ευρώπη που είναι εμπλέκεται σε όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού. Αυτό καθιστά το Metlen ιδανική για την παραγωγή γαλλίου, ειδικά επειδή ο βωξίτης που εξορύσσεται στη Βοιωτία είναι σχετικά πλούσιος σε γάλλιο», γράφει η γερμανική εφημερίδα.
